Των Ιβάνα Κοτάσοβα και Σβιτλάνα Βλάσοβα, CNN 

13 Απριλίου 2025 

Στην ερώτηση γιατί η ίδια και άλλοι Ουκρανοί επιλέγουν να παραμένουν σε εδάφη υπό ρωσική κατοχή αντί να τα εγκαταλείπουν, η γυναίκα σταμάτησε για μια στιγμή.   

«Δεν ξέρω πώς να περιγράψω το συναίσθημα», είπε. «Είναι απλά σα να μην πιστεύεις ότι το κακό μπορεί να νικήσει. Ακόμα και μετά από τρία χρόνια, οι άνθρωποι δεν πιστεύουν ότι είναι έτσι. Πιστεύουν ότι η κατοχή θα τελειώσει. Γι’ αυτό μένουν ακόμα εδώ και δεν δραπετεύουν». 

Η γυναίκα, μέλος της γυναικείας αντιστασιακής ομάδας Ζλα Μάφκα, μένει σε μια πόλη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας που έπεσε υπό ρωσικό έλεγχο λίγες μόλις μέρες αφότου η Μόσχα εξαπέλυσε τη μεγάλης κλίμακας, απρόκλητη εισβολή της στη χώρα αυτή το Φεβρουάριο του 2022.  

Η Ζλα Μάφκα – που μεταφράζεται ως Θυμωμένη Μάφκα, ένα θηλυκό πνεύμα των δασών στην ουκρανική φολκλορική παράδοση – εμπλέκεται μόνο σε μη βίαιες δραστηριότητες. Αλλά το να παίρνεις μέρος σε οποιαδήποτε μορφή διαμαρτυρίας και το να μιλάς σε δυτικά ΜΜΕ είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, γι’ αυτό και το CNN δεν δημοσιεύει το όνομα της γυναίκας ή την τοποθεσία της.  

 Όπως είπε στο CNN η ζωή υπό ρωσική κατοχή είναι εξουθενωτική και απίστευτα τρομαχτική.  

«Μπορεί να συλληφθείς για οτιδήποτε. Πρέπει να ανησυχείς για τα πάντα. Πρέπει να ελέγχεις το τηλέφωνό σου, πρέπει να ελέγχεις τι έχεις στο διαμέρισμά σου, πρέπει να κρύβεις πολλά, δεν μπορείς να λες ό,τι σκέφτεσαι και δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι κανέναν», είπε.  

Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει ξεκαθαρίσει ότι επιθυμεί να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει παραπέρα εδαφικές απώλειες για το Κίεβο. Ο Τραμπ έχει πει πως θα ήταν «απίθανο» η Ουκρανία να ξαναπάρει πίσω όλο το προπολεμικό της έδαφος, λέγοντας: «(Η Ρωσία) πήρε αρκετή γη, πολέμησε γι’ αυτή, και έχασε πολλούς στρατιώτες».  

Αυτή η γη μπορεί να περιλαμβάνει την ιδιαίτερη πατρίδα της γυναίκας της Ζλα Μάφκα.  

«Ο κόσμος έξω μιλά πάντα για εδάφη, και ξεχνά, ίσως, ότι δεν πρόκειται μόνο για εδάφη. Πρόκειται για τους ανθρώπους. Και οι άνθρωποι εδώ ακόμα περιμένουν. Οι άνθρωποι δεν έχουν φύγει, και δεν θέλουν να φύγουν. Και γιατί (θα πρέπει) να φύγουν από τα σπίτια τους;» είπε η γυναίκα.  

Οι ρωσικές δυνάμεις καταλαμβάνουν σήμερα περίπου το ένα πέμπτο του ουκρανικού εδάφους, όπου κατοικούν 6 εκατομμύρια άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου 1 εκατομμυρίου παιδιών, που διαβιούν σ’ αυτό που τα Ηνωμένα Έθνη έχουν περιγράψει ως «ζοφερή κατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων».   

Ο Στεπάν, ένα 22χρονος Ουκρανός που πρόσφατα διέφυγε από μια κατεχόμενη περιοχή της νότιας Ουκρανίας για τη Χερσώνα, η οποία βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Κιέβου, γνωρίζει από πρώτο χέρι τι είναι ικανές να κάνουν οι δυνάμεις κατοχής.   

Ο Στεπάν κρατήθηκε μαζί με τους γονείς του από τα ρωσικά στρατεύματα το καλοκαίρι του 2022. Κρατήθηκε για δυο βδομάδες και επανειλημμένα ξυλοκοπήθηκε και βασανίστηκε με ηλεκτρικό ρεύμα. Οι γονείς του κρατήθηκαν για πολύ περισσότερους μήνες.  

Κανένας από την οικογένειά του δεν έμαθε ποτέ για ποιο λόγο κρατήθηκε. Ποτέ δεν καταδικάστηκαν ή κατηγορήθηκαν για κάποιο έγκλημα.  

Όταν ο Στεπάν αφέθηκε ελεύθερος, αποχωρίστηκε από την υπόλοιπη οικογένεια. Κατέληξε στην αριστερή όχθη του ποταμού Δνείπερου, ο οποίος ακόμα κατέχεται από τη Ρωσία. Η μητέρα του Όλια κατάφερε να διαφύγει σε μια υπό κυβερνητικό έλεγχο περιοχή αφότου αφέθηκε ελεύθερη την άνοιξη του 2023.  

«Φοβόμουν πολύ», μίλησε ο Στεπάν για την περίοδο που ζούσε υπό κατοχή. «Όποτε έβγαινα έξω, κοιτούσα γύρω για να δω αν βρίσκονταν εκεί για να με ξαναπάρουν ή να μου κάνουν κάτι. Δε θα έβγαινα απ’ το σπίτι αν δεν έπρεπε να το κάνω. Έτσι ήταν κάθε μέρα», είπε στο CNN.  

Ο Στεπάν στάθηκε τυχερός – κατάφερε να δραπετεύσει και επανενώθηκε με την οικογένειά του τον περασμένο μήνα. Επέστρεψε χάρη σε μια «συντονισμένη προσπάθεια» στην οποία συμμετείχαν οι «Άγγελοι», μια ουκρανική ειδική μονάδα η οποία διασώζει ευάλωτους ανθρώπους από τα κατεχόμενα εδάφη, σύμφωνα με τον Ρομάν Μρότσκο, τον επικεφαλής της στρατιωτικής διοίκησης της πόλης της Χερσώνας. Ο Στεπάν και η οικογένειά του είπαν ότι δεν τους επιτρέπεται να μοιραστούν λεπτομέρειες από την επιχείρηση.        

Φρικτές συνέπειες 

Τόσο ο Στεπάν όσο και το μέλος της Ζλα Μάφκα είπαν ότι ακόμα και η παραμικρή υποψία ότι κάποιος είναι «φίλο-Ουκρανός» μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες για τους ανθρώπους που ζουν υπό κατοχή. 

«Οι φίλοι και οι γνωστοί μου συχνά απομακρύνονταν επειδή δεν ήθελαν να βγάλουν ρωσικό διαβατήριο ή επειδή δεν εγγράφονταν για στρατιωτική υπηρεσία. Τους έπαιρναν και τους έφερναν πίσω μια βδομάδα μετά με σπασμένα χέρια και πόδια, ενίοτε και κεφάλια. Ήταν πολλοί, μιλάμε για δεκάδες ανθρώπους», είπε ο Στεπάν. 

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν ότι η Μόσχα έχει εντείνει την εκστρατεία «ρωσοποίησης» της κατεχόμενης Ουκρανίας τους τελευταίους μήνες, πιθανά για να διεκδικήσει τις περιοχές αυτές σε κάθε μελλοντική ειρηνευτική διαπραγμάτευση.  

«Επιχειρούν να απομακρύνουν από την πόλη μας κάθε τι το ουκρανικό, από τη γλώσσα ως τις παραδόσεις», είπε η γυναίκα της Ζλα Μάφκα, προσθέτοντας ότι η ομάδα έχει θέσει ως αποστολή της μεταξύ άλλων να διατηρήσει ζωντανή την ουκρανική παράδοση εν μέσω κατοχής. 

«Διαδίδουμε ουκρανική ποίηση και τα έργα ουκρανών συγγραφέων, και (γιορτάζουμε) τις ουκρανικές εορτές, τις παραδοσιακές, μόνο και μόνο για να υπενθυμίζουμε σε όλους ότι εδώ δεν είναι Ρωσία, ποτέ δεν ήταν, και ποτέ δε θα είναι», είπε.     

Περιέγραψε τη ζωή στην πόλη σαν «να μπαίνεις σε χρονομηχανή και να πηγαίνεις πίσω στην ΕΣΣΔ». (*)  

«Υπάρχει η προπαγάνδα και τα σοβιετικού τύπου μνημεία, και σοβιετικές εορτές, και πάντα περιμένουμε σε ουρές, όπως στους σοβιετικούς καιρούς, για να λάβεις βοήθεια, ή για να πας στο γιατρό, ή για να πάρεις ορισμένα έγγραφα, θα πρέπει να περιμένεις σ’ αυτές τις μακριές ουρές και δεν υπάρχει κανένα κανονικό κατάστημα και καμία φίρμα… μόνο πράγματα που μπορείς να βρεις στις υπαίθριες αγορές και μερικά περίεργα κινεζικά προϊόντα». 

Οι ρωσικές αρχές διαγράφουν σχολαστικά την ουκρανική εθνική ταυτότητα, θρησκεία και γλώσσα στην κατεχόμενη Ουκρανία. Έχουν στήσει ψευτο-δημοψηφίσματα για την ένωση με τη Ρωσία και εξαναγκάζουν τον τοπικό πληθυσμό να πάρει ρωσική υπηκοότητα. 

Τον περασμένο μήνα, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν υπέγραψε νέο διάταγμα διατάζοντας τους ουκρανούς πολίτες που ζουν σ’ αυτές τις περιοχές να «ρυθμίσουν το νομικό τους στάτους» υιοθετώντας τη ρωσική υπηκοότητα. Σύμφωνα με το διάταγμα, όσοι δεν το κάνουν μέχρι το Σεπτέμβρη θα κηρυχθούν ξένοι και θα μπορούν να μείνουν μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.  

Αλλά η Μόσχα έχει ήδη επιτυχώς εξαναγκάσει αρκετούς Ουκρανούς να δεχτούν τα ρωσικά διαβατήρια γιατί η ζωή είναι σχεδόν αδύνατη και πολύ επικίνδυνη χωρίς αυτά.  

Όσοι δε διαθέτουν ρωσικά έγγραφα αντιμετωπίζουν την καθημερινή απειλή της σύλληψης και απέλασης στη Ρωσία, δεν έχουν δικαίωμα να εργάζονται, δεν έχουν πρόσβαση ακόμα και στην πιο στοιχειώδη υγειονομική περίθαλψη ή στη σύνταξη και αποκλείονται από το να διαθέτουν περιουσία. 

«Δε μπορείς ούτε ασθενοφόρο να καλέσεις χωρίς (ρωσικό διαβατήριο). Αν δεν έχεις ρωσικό διαβατήριο, το ασθενοφόρο δε θα έρθει», είπε η αντιστασιακή γυναίκα.      

Παρατηρητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν πει επανειλημμένα ότι η Μόσχα παραβιάζει τη διεθνή νομοθεσία αναγκάζοντας τον ουκρανικό πληθυσμό να υιοθετεί ρωσικά διαβατήρια.  

«Και μετά το μεγάλο πρόβλημα για τους άνδρες, τους άντρες που (αναγκάστηκαν να βγάλουν) ρωσικό διαβατήριο, προσπαθούν τώρα να τους κινητοποιήσουν στο ρωσικό στρατό. Θέλουν να τους αναγκάσουν να πολεμήσουν τον ίδιο τους το λαό», πρόσθεσε η γυναίκα. 

Το ρίσκο του να επιχειρήσεις να φύγεις 

Εκατομμύρια Ουκρανοί αρνούνται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στα κατεχόμενα εδάφη – οι περισσότεροι επειδή ακόμα πιστεύουν ότι το Κίεβο, με τη βοήθεια των δυτικών συμμάχων του, θα απελευθερώσει τελικά όλη τη γη του.  

Υπάρχουν επίσης ορισμένοι φίλα προσκείμενοι στη Ρωσία που είναι ευχαριστημένοι με το νέο καθεστώς – παρότι τόσο η γυναίκα της Ζλα Μάφκα όσο και ο Στεπάν είπαν ότι θεωρούν πως αυτοί αποτελούν μια μικρή μειοψηφία.  

«Υπάρχουν συχνά άνθρωποι που δε ζούσαν μια καλή ζωή προηγούμενα. Για παράδειγμα, δεν ήταν μορφωμένοι και δεν είχαν καλή δουλειά, τώρα όμως, αν φωνάξουν δυνατά “αγαπώ τη Ρωσία”, θα τους δοθεί δουλειά στην κυβέρνηση, θα πάρουν βοήθεια και χρήμα από τη Ρωσία», είπε το μέλος της Ζλα Μάφκα.  

Η SOS Donbas, μια ουκρανική γραμμή βοήθειας για άτομα που ζουν στα κατεχόμενα εδάφη και τις εμπόλεμες ζώνες, έλαβε πάνω από 57.500 κλήσεις το περασμένο έτος. Η Βιολέτα Αρτεμτσούκ, η επικεφαλής της οργάνωσης, είπε ότι οι περισσότεροι ζητούν βοήθεια για το πώς να φύγουν με ασφάλεια, πώς να έχουν πρόσβαση σε βοήθεια και ποιες θα είναι οι συνέπειες αν μείνουν και λάβουν το ρωσικό διαβατήριο.  

Οι ουκρανικές αρχές έχουν επανειλημμένα πει στους ανθρώπους των κατεχόμενων περιοχών να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να παραμείνουν ασφαλείς.  

«Αν χρειάζεστε να βγάλετε ορισμένα έγγραφα, βγάλτε τα. Αυτό δεν αλλάζει το στάτους σας», είπε ο Χεόρχι Ταϊκχαί, εκπρόσωπος του υπουργείου εξωτερικών, αφότου ανακοινώθηκε το διάταγμα που διατάζει τους Ουκρανούς των κατεχόμενων περιοχών να πολιτογραφηθούν Ρώσοι. 

Ο Ταϊκχαί είπε ότι «η καλύτερη λύση, ει δυνατό, είναι το να φύγει κανείς για το ελεγχόμενο από την κυβέρνηση έδαφος της Ουκρανίας». 

Όμως για πολλούς το να φύγουν είναι αδύνατο, επειδή είναι πολύ επικίνδυνο, υπερβολικά ακριβό και επισφαλές.  

«Θεωρητικά, μπορείς να φύγεις, όμως πρέπει να περάσεις από φιλτράρισμα», είπε η γυναίκα της Ζλα Μάφκα, αναφερόμενη σε μια διαδικασία ελέγχου ασφαλείας που διενεργείται από τις ρωσικές δυνάμεις σε όλες τις εξόδους από τις κατεχόμενες περιοχές.   

«Ελέγχουν τα πάντα εκεί, έτσι… ας υποθέσουμε ότι είναι μια γυναίκα της οποίας ο σύζυγος υπήρξε στρατιώτης το 2014· αν το ανακαλύψουν, θα έχει χοντρό πρόβλημα, έτσι γι’ αυτή, είναι ασφαλέστερο να μην το επιχειρήσει. Αλλά θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, ένα σχόλιο στα κοινωνικά δίκτυα, κάτι στο τηλέφωνό σου, μπορούν έτσι απλά να σε συλλάβουν και να σε απελάσουν στη Ρωσία», είπε.        

Χιλιάδες ουκρανοί πολίτες έχουν κρατηθεί παράνομα και σταλεί στη Ρωσία, και το CNN έχει καταγράψει περιπτώσεις ατόμων που πιάστηκαν σε ρωσικά σημεία φιλτραρίσματος και κατόπιν στάλθηκαν σε εγκαταστάσεις χιλιάδες μίλια μακριά από την Ουκρανία. 

Είναι αδύνατο να περάσεις απευθείας από την κατεχόμενη Ουκρανία στις υπό κυβερνητικό έλεγχο περιοχές, που σημαίνει ότι όποιος επιθυμεί να το σκάσει πρέπει να ταξιδέψει μέσω Ρωσίας, να φύγει απ’ τη Ρωσία και μετά να ταξιδέψει μέσω Ευρώπης πίσω στην Ουκρανία.  

«Δεν είναι εύκολο να εγκαταλείψεις τα πάντα και να γίνεις πρόσφυγας. Δεν μπορείς να πουλήσεις το διαμέρισμά σου, δεν μπορείς να διασχίσεις τα σύνορα με μεγάλο χρηματικό ποσό, δεν μπορείς να πάρεις πολλά μαζί σου… είναι δυνατό αλλά όχι για τον καθένα», είπε η γυναίκα.  

Έτσι για την ώρα, μαζί με εκατομμύρια άλλους μένει και παρακολουθεί τα νέα που έρχονται από το Λευκό Οίκο και απ’ αλλού με φρίκη. 

 «Οι άνθρωποι είναι πολύ εκνευρισμένοι και φοβούνται πολύ να ακούνε για διαπραγματεύσεις, και πώς οι πόλεις μας θα γίνουν Ρωσία, αυτός είναι ο πιο μεγάλος φόβος. Αλλά μπορώ να σας πω πως ακόμα κι αν αυτό συμβεί, η αντίσταση δεν θα σταματήσει». >>

  ( * ) Σημείωση δική μας:   Εδώ είναι φανερό ότι οι ομιλητές μιλάνε ουσιαστικά για μια εποχή που έχουν ζήσει και που ήταν αυτή της μπρεζνιεφικής ΕΣΣΔ και όχι της σοσιαλιστικής που ποτέ δεν αρνήθηκε τον εθνικό χαρακτήρα του ουκρανικού κράτους. Όμως επειδή οι ρώσοι σοσιαλιμπεριαλιστές για πολλές δεκαετίες έντυσαν με  κομμουνιστική θεωρία και πράξη την επεκτατική αποικιακή πολιτική τους και συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να το κάνουν αυτό στο επίπεδο της προπαγάνδας, έχει τραυματιστεί για τη μεγάλη πλειοψηφία του ουκρανικού λαού η εικόνα του κομμουνισμού προς μεγάλη χαρά των σοσιαλφασιστών και των κλασικών αντικομμουνιστών.